Postępowanie o zatwierdzenie układu – najczęściej wybieranym postępowaniem restrukturyzacyjnym w 2023 r.

Informacje ogólne

Postępowanie o zatwierdzenie układu („PZU”) stanowi jedno z czterech postępowań restrukturyzacyjnych przewidzianych w polskim prawie restrukturyzacyjnym. Podobnie jak w przypadku pozostałych postępowań restrukturyzacyjnych, celem PZU jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. Dzięki PZU przedsiębiorstwo dłużnika, znajdujące się w trudnej sytuacji finansowej, poprzez zastosowanie mechanizmów naprawczych ma dalej istnieć na rynku. Wskazany cel dłużnik może osiągnąć poprzez restrukturyzację swych zobowiązań w drodze zawarcia układu z wierzycielami.

Czym wyróżnia się PZU spośród innych postępowań restrukturyzacyjnych?

Postępowanie o zatwierdzenie układu wyróżnia się na tle innych postępowań restrukturyzacyjnych prostotą oraz brakiem skomplikowania. Szczególną cechę odróżniającą stanowi jego pozasądowy charakter. Umożliwia ono dłużnikowi zawarcie układu z wierzycielami wskutek samodzielnego zbierania głosów bez udziału sądu. Rola sądu restrukturyzacyjnego sprowadza się do kontroli przyjętego układu pod względem jego zgodności z prawem. Pomoc dla dłużnika stanowi doradca restrukturyzacyjny, pełniący funkcję nadzorcy układu. PZU zapewnia dłużnikowi szeroko pojętą ochronę. Składa się na nią zarówno ochrona przeciwegzekucyjna jak również ochrona przed rozwiązywaniem umów istotnych dla funkcjonowania przedsiębiorstwa dłużnika.

W 2023 r. rozpoczęto 4244 postępowania restrukturyzacyjne. Spośród postępowań restrukturyzacyjnych dłużnicy najczęściej występowali o restrukturyzację w ramach postępowania o zatwierdzenie układu. Stanowiły one 92,34% wszystkich wskazanych powyżej postępowań, co szczególnie podkreśla jego popularność.

Kim jest nadzorca układu?

Nadzorca układu sprawuje nadzór nad PZU. Wskazaną funkcję sprawować może wyłącznie licencjonowany doradca restrukturyzacyjny. Doradca restrukturyzacyjny co do zasady pełni funkcję nadzorcy układu od podpisania z dłużnikiem umowy o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania. Nadzorca układu zobowiązuje się do dokonania czynności niezbędnych do przygotowania układu, zebrania głosów, a następnie uzyskania postanowienia sądu o zatwierdzeniu układu. Do czynności tych należy w szczególności przygotowanie wspólnie z dłużnikiem planu restrukturyzacyjnego, propozycji układowych, spisu wierzytelności oraz spisu wierzytelności spornych. Poza tym nadzorca układu współpracuje z dłużnikiem w zakresie sprawnego oraz zgodnego z prawem zbierania głosów przy zachowaniu praw wierzycieli. Do obowiązków nadzorcy układu należy również złożenie sprawozdania o możliwości wykonania układu. Dodatkowo na nadzorcy układu spoczywa obowiązek informacyjny zarówno wobec dłużnika jak również wobec wierzycieli. Nadzorca układu nadzoruje postępowanie pod względem zgodności z prawem, a także pod względem zachowaniem słusznego interesu wierzycieli. Wobec powyższego nadzorca układu jest obiektywnym organem postępowania, pomagającym dłużnikowi oraz wierzycielom w znalezieniu porozumienia.

Kto i kiedy może przeprowadzić PZU?

Postępowanie o zatwierdzenie układu, jak pozostałe rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych, znajduje zastosowanie wobec przedsiębiorców. Zgodnie z definicją zawartą w Kodeksie cywilnym zalicza się do nich osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Restrukturyzacji mogą podlegać również spółki kapitałowe w organizacji, stowarzyszenia, fundacje, związki zawodowe, kościelne osoby prawne oraz instytucje badawcze. Zdolność restrukturyzacyjną posiadają także wspólnicy osobowych spółek handlowych, ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczeń całym swoim majątkiem. Dotyczy to wspólników spółki jawnej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej, a także partnerów w spółce partnerskiej. Dodatkowo zdolność restrukturyzacyjną posiadają również osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne. Zdolności restrukturyzacyjnej nie posiada spółka cywilna, taką zdolność mają wyłącznie jej wspólnicy, posiadający status przedsiębiorcy. Szczegółowy katalog podmiotów, wobec których wyłączona została dopuszczalność przeprowadzenia PZU, zawarty został w art. 4 ust. 2 ustawy Prawo restrukturyzacyjne.

Aby mieć możliwość skorzystania z procedur restrukturyzacyjnych, dłużnik musi być albo niewypłacalny, albo zagrożony niewypłacalnością. PZU może być prowadzone jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Wierzytelności sporne to takie, których istnienie dłużnik kwestionuje. W przypadku, gdy suma wierzytelności spornych jest wyższa, postępowanie o zatwierdzenie układu nie może być przeprowadzone.

Ile jest wariantów PZU?

Przepisy prawa restrukturyzacyjnego dopuszczają  skorzystanie przez dłużnika z dwóch wariantów PZU. W pierwszym wariancie dokonuje się obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, dzięki czemu dłużnik uzyskuje ochronę przeciwegzekucyjną. W drugim przypadku postępowanie prowadzone jest bez dokonywania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego pozbawiając dłużnika wskazanej ochrony.

W dwóch przypadkach dokonanie obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego jest niedopuszczalne. Po pierwsze, gdy w ciągu ostatnich dziesięciu lat dłużnik prowadził PZU, w którym dokonano obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Po drugie, jeśli w ciągu ostatnich dziesięciu lat umorzono postępowanie restrukturyzacyjne prowadzone wobec dłużnika, z wyjątkiem sytuacji, gdy umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego nastąpiło za zgodą rady wierzycieli. Nadzorca układu stwierdzając wskazane powyżej okoliczności zobowiązany jest odmówić dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego.

Od jakiego momentu rozpoczyna się PZU?

Moment rozpoczęcia PZU wiąże się z datą zawarcia pomiędzy dłużnikiem a doradcą restrukturyzacyjnym umowy o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania. Jest to pierwsza formalna czynność rozpoczynającą działania dłużnika. Z uwagi na pozasądowy charakter PZU konieczne jest określenie daty rozgraniczenia wierzytelności objętych układem od wierzytelności nim nieobjętych. Służy temu ustalenie przez dłużnika dnia układowego, które następuje niezwłocznie po rozpoczęciu przez nadzorcę układu pełnienia swojej funkcji. Jak zostało wskazane powyżej, co do zasady następuje to z chwilą zawarcia umowy o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania. Według stanu z dnia układowego określa się uprawnienia wierzycieli do głosowania nad układem oraz skutki przyjętego układu. Wierzytelności powstałe po dniu układowym nie są objęte układem. Zgodnie z wolą ustawodawcy dzień układowy przypada nie wcześniej niż trzy miesiące i nie później niż dzień przed dniem złożenia wniosku o zatwierdzenie układu.

Jak długo trwa PZU?

Postępowanie o zatwierdzenie układu, co zostało już zaznaczone, wyróżnia się prostotą oraz brakiem skomplikowania. Konsekwencją powyższego jest krótki czas jego trwania. Rozpoczęcie procedury ma miejsce z chwilą zawarcia pomiędzy dłużnikiem a doradcą restrukturyzacyjnym umowy o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania. Następnie przedsiębiorca przygotowuje dokumentację niezbędną do przeprowadzenia postępowania. Wskazany okres trwa średnio od 1 do 2 tygodni, w zależności od zaangażowania dłużnika. Następnie w zależności od wariantu PZU może dojść do obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Nie jest to element obligatoryjny, jednakże w praktyce najczęściej do niego dochodzi z uwagi na możliwość uzyskania ochrony przez dłużnika.

Po dopełnieniu kwestii formalnych należy pozyskać głosy od wierzycieli. Wierzyciele oddają swe głosy za pośrednictwem Krajowego Rejestru Zadłużonych – to najistotniejszy etap postępowania. Wierzyciele decydują wówczas czy zamierzają przyjąć propozycję nowych zasad spłaty swych wierzytelności zaproponowanych przez dłużnika. Następnie w przypadku dostatecznego poparcia przez wierzycieli zaproponowanego przez dłużnika układu, dłużnik składa do sądu wniosek o zatwierdzenie układu. Pod uwagę należy wziąć przepisy dotyczące wyznaczenia dnia układowego oraz okresu „ważności” głosu oddanego przez wierzyciela. Przepisy te wpływają na termin, w którym dłużnik powinien złożyć do sądu wniosek o zatwierdzenie układu. Wobec powyższego cały okres od obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego do złożenia wniosku o zatwierdzenie układu, trwa około 3 miesięcy.

Po złożeniu przez dłużnika wniosku o zatwierdzenie układu następuje etap sądowy. Na tym etapie sąd dokonuje formalnej weryfikacji wniosku oraz zgodności z prawem zawartego układu. Sąd wydaje postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia układu w terminie 2 tygodni od dnia złożenia wniosku o zatwierdzenie układu. Jednakże jest to termin instrukcyjny, wobec czego w praktyce wskazany okres ulega zazwyczaj wydłużeniu. Podsumowując, wskazać należy, iż przy sprawnym działaniu możliwe jest przeprowadzenie PZU w czasie od 4 do 5 miesięcy. Trzeba jednak brać pod uwagę różne czynniki, które mogą istotnie pewne etapy przedstawionego okresu wydłużyć.

Czy dłużnikowi przysługuje ochrona w trakcie PZU?

Wybrany przez dłużnika wariant postępowania ma wpływ na to, czy dłużnik skorzysta z ochrony w trakcie PZU. Decydując się na dokonanie obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, dłużnik uzyskuje ochronę od chwili obwieszczenia. Po pierwsze od chwili wskazanego obwieszczenia kontrahenci dłużnika nie mogą wypowiedzieć mu umów o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa. Ochrona ta ulega jednakże wyłączeniu w przypadkach wskazanych w art. 256 ust. 3 ustawy Prawo restrukturyzacyjne.

Po drugie z chwilą dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku dłużnika wszczęte przed dniem obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem dokonania tego obwieszczenia. Ponadto, od wskazanej daty niedopuszczalne jest wszczynanie nowych postępowań egzekucyjnych wobec dłużnika. Jako niedopuszczalne uznać należy także wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na majątku dłużnika.

Ochrona przysługuje dłużnikowi przez minimum 4 miesiące. Ulega jednak przedłużeniu w przypadku terminowego złożenia przez dłużnika wniosku o zatwierdzenie układu do właściwego sądu restrukturyzacyjnego. Ochrona trwa wówczas do dnia zakończenia postępowania o zatwierdzenie układu lub prawomocnego umorzenia postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku o zatwierdzenie układu.

W przypadku wariantu PZU bez dokonania obwieszczania o ustaleniu dnia układowego, opisane powyżej formy ochrony dłużnikowi nie przysługują. Wobec powyższego, mając możliwość wyboru dłużnicy rzadko wybierają wariant PZU, któremu nie towarzyszy dokonanie obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego.

Podsumowanie

Wskazana powyżej charakterystyka PZU spowodowała, iż było to najczęściej wybierane postępowaniem restrukturyzacyjne w 2023 r. Niezaprzeczalne atuty PZU stanowią jego prosty charakter oraz krótki okres trwania. Po pomyślnym przeprowadzeniu PZU przedsiębiorca unika upadłości, co stanowi główny cel postępowania restrukturyzacyjnego. Dzięki temu rozwiązaniu dłużnik ma możliwość dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa, osiągając przy tym satysfakcjonujący zysk. Z drugiej strony jest to rozwiązanie korzystne także dla wierzycieli, zwiększając ich szansę na zaspokojenie należności w wyższym stopniu.

Podkreślić należy, iż każdy przypadek wymaga indywidualnego podejściu opartego na właściwym rozpoznaniu potrzeb. Wobec powyższego w przypadku zainteresowania z Państwa strony tematem postępowania o zatwierdzenie układu bądź szeroko pojętą restrukturyzacją zachęcamy do kontaktu.

autor: radca prawny Michał Kosecki

Lange Restrukturyzacje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa, a jego charakter jest wyłącznie informacyjny.

Treść artykułu odzwierciedla poglądy i stanowisko autora związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prawnych oraz prasowych.

Zarówno Lange Restrukturyzacje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i autor wpisu nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych po zapoznaniu się z powyższym artykułem, bądź na jego podstawie.

Źródła:

• Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2309 z późn. zm.);
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 z późn. zm.);
• analiza Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej https://www.coig.com.pl/2023-restrukturyzacje-firm_grudzien.php

Dane Administratora danych

Administratorem danych osobowych przekazanych w procesie rekrutacji jest Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni z siedzibą w Toruniu (87-100) przy ul. Dominikańskiej 9, wpisana do rejestru przedsiębiorców pod numerem KRS: 0000698632, której nadano Numer Identyfikacji Podatkowej: 9562328199 oraz numer REGON: 368467543, której akta rejestrowe prowadzi Sąd Rejonowy w Toruniu, VII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego (dalej „Administrator”).

Administrator przetwarza Twoje dane zgodnie z wymogami unijnego Rozporządzenia PE i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r., zwanego ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych osobowych („RODO”).

Cele, zakres i podstawy prawne przetwarzania Twoich danych osobowych

Administrator przetwarza Twoje dane osobowe, tj. imię, imiona, nazwisko, datę urodzenia, miejsce zamieszkania (adres do korespondencji), wykształcenie, przebieg dotychczasowego zatrudnienia, w celu przeprowadzenia procesu rekrutacji z Twoim udziałem, (przetwarzanie na podstawie art. 6 ust. 1 lit. b RODO, tj. w celu wykonania umowy lub podjęcia działań na żądanie osoby, której dane dotyczą, przed zawarciem umowy).

Podanie przez Ciebie danych osobowych stanowi niezbędny wymóg do wzięcia udziału w rekrutacji i ewentualnego nawiązania współpracy. Podanie Twoich danych jest dobrowolne, niemniej jednak brak podania przez Ciebie danych osobowych będzie stanowił przeszkodę do wzięcia udziału w rekrutacji oraz nawiązaniu współpracy z Administratorem.

Administrator nie wymaga podania przez Ciebie innych danych osobowych, wykraczających poza zakres wskazany powyżej, zwłaszcza w postaci wizerunku zamieszczonego na zdjęciu w CV. Jeżeli takie dane zamieścisz w dokumentach aplikacyjnych, możliwość ich przetwarzania przez Administratora uzależniona jest od udzielenia przez Ciebie zgody na ich przetwarzanie (przetwarzanie na podstawie na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a RODO).

W przypadku, gdybyś chciał, aby dane osobowe przekazane w dokumentach aplikacyjnych zostały wykorzystane również na potrzeby przyszłych rekrutacji, Administrator będzie przetwarzał Twoje dane osobowe na podstawie udzielonej przez Ciebie zgody (przetwarzanie na podstawie na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a RODO).

Administrator może przetwarzać Twoje dane osobowe, także w celu wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na Administratorze (przetwarzanie na podstawie art. 6 ust. 1 lit. c RODO) lub w celach wynikających z prawnie uzasadnionych interesów Administratora, np. w celu ustalenia, dochodzenia lub obrony roszczeń wynikających z przepisów prawa (przetwarzanie na podstawie art. 6 ust. 1 lit. f RODO).

Odbiorcy danych osobowych

Administrator może przekazywać Twoje dane osobowe do zewnętrznych odbiorców, w szczególności:

1. teleinformatycznych),
2. organów administracji publicznej.

Administrator nie będzie przekazywać Twoich danych osobowych poza obszar Europejskiego Obszaru Gospodarczego (obejmujący Unię Europejską, Norwegię, Lichtenstein i Islandię).

Czas przetwarzania danych

Twoje dane przetwarzane będą przez czas trwania rekrutacji, a w przypadku udzielenia zgody na dalsze przetwarzanie danych osobowych, również w przyszłych procesach rekrutacyjnych, nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy licząc od daty wyrażenia zgody.

W przypadku przetwarzania Twoich danych w celu wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na Administratorze lub w celach wynikających z  prawnie uzasadnionych interesów Administratora Twoje dane będą przechowywane przez okres niezbędny do realizacji każdego z ww. celów, jednak nie dłużej niż przez czas wymagany dla przedawnienia obowiązków prawnych Administratora lub przedawnienia roszczeń wynikających z przepisów prawa.

Przysługujące Ci prawa

W związku z ochroną Twoich danych osobowych przysługują Ci następujące uprawnienia:

1. prawo do sprostowania danych, gdyby okazało się, że przetwarzane dane są niepoprawne,
2. prawo dostępu do swoich danych, w tym do uzyskania ich kopii oraz informacji o procesach przetwarzania,
3. prawo do żądania usunięcia danych osobowych, w przypadkach określonych przepisami RODO,
4. prawo do żądania ograniczenia przetwarzania danych,
5. prawo do przenoszenia tych danych, które przekazałeś Administratorowi,
6. prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych w celach wynikających z prawnie uzasadnionych interesów Administratora –  po otrzymaniu sprzeciwu Administrator nie będzie uprawniony do przetwarzania danych osobowych objętych sprzeciwem, chyba że:

• wykaże istnienie ważnej prawnie uzasadnionej podstawy do przetwarzania danych, które według prawa uznaje się za nadrzędne wobec interesów, praw i wolności osób, których przetwarzane dane dotyczą;
• dane te niezbędne będą do ustalenia, dochodzenia lub obrony roszczeń.

Jeśli udzieliłeś zgody na przetwarzanie danych osobowych zgoda może zostać w każdej chwili cofnięta, jednakże cofnięcie zgody nie wpływa na zgodność z prawem procesów przetwarzania danych, których dokonano na jej podstawie do czasu jej cofnięcia.

Ponadto masz prawo do wniesienia skargi do właściwego organu nadzorczego (Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych) w razie uznania, że procesy przetwarzania danych osobowych przez Administratora naruszają prawo.

W przypadku pytań dotyczących Twoich danych prosimy o kontakt: 1) listownie – na adres: ul. Dominikańska 9 (bud. Nowego Arsenału), 87-100 Toruń lub 2) za pośrednictwem poczty elektronicznej – na adres e-mail: rodo@lange.pl.

Szanowni Państwo,

bardzo miło nam gościć Państwa na stronie internetowej Kancelarii. Rozumiemy, że wybór dopasowanej do Państwa potrzeb kancelarii prawnej nie jest łatwy. Wierzymy jednak, że nasza oferta spotka się z Państwa zainteresowaniem i wyjdzie naprzeciw Państwa potrzebom i oczekiwaniom.

Pomoc prawna udzielana przez prawników naszej Kancelarii dedykowana jest zarówno klientom indywidualnym jak i przedsiębiorcom.

Dokładamy wszelkich starań, by nasze usługi świadczone w ramach kluczowych dla codziennego życia specjalizacji, odpowiadały rzeczywistym potrzebom naszych Klientów oraz co najważniejsze – w rzeczywisty sposób potrzeby te zaspokajały.

Jesteśmy zespołem, który łączy w sobie doświadczenie i młodość. Pracujemy z pasją. Satysfakcją dla nas jest wyłącznie wysoki standard realizacji i pragmatyzm w osiąganiu celu, jaki stawia przed nami Klient.

W skład naszego zespołu wchodząc radcowie prawni i aplikanci radcowscy wyspecjalizowani w wybranych dziedzinach prawa, którzy dokładają wszelkich starań, aby zapewnić klientom stabilność i bezpieczeństwo.

Obsługujemy Klientów w całego kraju, a porad prawnych udzielamy zarówno w siedzibie Kancelarii, jak i zdalnie.

Zapraszamy na wstępną, bezpłatną konsultację. Podczas pierwszego spotkania przedstawimy sposób na wyzwanie, z którym przyjdzie nam się zmierzyć, dzięki czemu poznają nas Państwo lepiej i będą mogli ocenić, czy nasz pomysł na bycie prawnikiem profesjonalnym wart jest Państwa zainteresowania.

Zespół Lange Kancelaria Prawna

O prawie karnym nie wspominaliśmy od dawna. Czas więc, by i ono wkroczyło na salony. O czym  więc mowa? O nadużyciu zaufania w obrocie gospodarczym.

Art. 296 § 1. k.k.  Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Przestępstwo, o którym mowa nazywane jest w orzecznictwie przestępstwem nadużycia zaufania w obrocie gospodarczym lub karalną niegospodarnością.

Artykuł 296 k.k. wyróżnia cztery typy popełnienia tegoż przestępstwa:

1. typ podstawowy (art. 296 § 1),
2. typ kwalifikowany poprzez działanie przez sprawcę w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (art. 296 § 2),
3. typ kwalifikowany polegający na wyrządzeniu przez sprawcę szkody majątkowej
   w wielkich rozmiarach (art. 296 § 3)
4. typ przestępstwa nieumyślnego (art. 296 § 4).

Ponadto § 5 tego przepisu wprowadza klauzulę niekaralności związaną z dobrowolnym naprawieniem szkody przez sprawcę przed wszczęciem postępowania karnego.

W przedmiotowym artykule skupimy się na typie podstawowym (art. 296 § 1).

Na kanwie omawianego przepisu pojawia się pytanie, czy każda decyzja osoby zarządzającej przedsiębiorstwem, która wywoła niezamierzony skutek jest penalizowana ? Czy zatem każdy zarządzający spółką nie podejmowałby żadnych trudnych decyzji i odważnych działań, aby tylko ograniczyć ryzyko narażenia się na odpowiedzialność karną? Taka sytuacja doprowadziłaby do  paraliżu wolnego rynku oraz prowadzenia działalności gospodarczej, co nie leży w szeroko pojętym interesie społecznym i gospodarczym.

Odpowiedzialność za działania nie jest więc postrzegana aż tak wprost. Pod uwagę należy wziąć przede wszystkim okoliczności, poziom podejmowanego ryzyka czy specyfikę branży.  Najistotniejsze z punktu widzenia poniesienia odpowiedzialności jest wyznaczenie granicy pomiędzy działaniem legalnym a przestępnym. Ponadto, należy również odnieść się do pojęcia szkody. Ustawodawca nie wspomina o każdej poniesionej szkodzie, a jedynie znacznej. Zgodnie z art. 115 § 5 i 7 k.k. „znaczna szkoda” oznacza szkodę, której wartość
w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200.000 złotych.

Łącząc oba pojęcia (ryzyko i szkoda) w całość, należy stwierdzić, że przy niektórych czynnościach ryzyko jest niewielkie, a przy innych znaczne. Aby zyskać wymierne korzyści dla przedsiębiorstwa konieczne jest podjęcie określonego ryzyka. Bywa i tak, że podjęte ryzyko nie tylko nie doprowadzi do powstania korzyści, ale spowoduje powstanie szkody. Generalnie-  przyjmuje się, dla typowych przedsięwzięć gospodarczych, iż ryzyko jest dozwolone wtedy, gdy ewentualna korzyść będzie znacznie przewyższała stratę oraz to, że w chwili podejmowania czynności prawdopodobieństwo nastąpienia szkody jest niewielkie, a prawdopodobieństwo korzyści duże.

Ściganie przestępstwa z art. 296 § 1 k.k. następuje na wniosek osoby pokrzywdzonej (pod warunkiem, że  pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa).

Kiedy więc możemy wskazywać, że działanie zarządzającego przedsiębiorstwem jest przestępstwem, a nie zwykłym ryzykiem gospodarczym?

Należy wyróżnić następujące:

1. szczególna powinność określonego zachowania się na rzecz pokrzywdzonego;

Od osoby zajmującej się sprawami majątkowymi wymaga się, aby w sytuacjach podejmowania konkretnych decyzji majątkowych kierowała się racjonalnością postępowania zmierzającą do uzyskania uzasadnionych i możliwych do osiągnięcia korzyści ekonomicznych oraz nastawieniem mającym na celu dobro i interesy podmiotu, który reprezentuje.

2. nadużycie swoich uprawnień lub niedopełnienie obowiązków;

Podstawowym obowiązkiem zarządcy jest dbałość o interesy majątkowe zarządzanego podmiotu. Obowiązek ten wynika z samego faktu objęcia funkcji zarządczej. Kryminalizacją objęte są jedynie te przejawy niegospodarności, które są związane z prowadzeniem cudzych spraw gospodarczych w sposób szkodzący.

3. powstanie znacznej szkody majątkowej w mieniu pokrzywdzonego jako wynik realizacji przez sprawcę znamion (lub sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej),

Zgodnie z art. 115 § 5 i 7 k.k. „znaczna szkoda” oznacza szkodę, której wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200.000 złotych.

4. związek przyczynowo – skutkowy pomiędzy powyższymi.

Polega na powstaniu znacznej szkody ze względu na określone zachowanie lub zaniechanie sprawcy związane z nadużyciem przez niego swoich uprawnień lub niedopełnienie obowiązków.

autor: aplikantka radcowska Joanna Tarasevich

Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni

Powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa, a jego charakter jest wyłącznie informacyjny.

Treść artykułu odzwierciedla poglądy i stanowisko autora związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prawnych oraz prasowych.

Zarówno Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni, jak i autor wpisu nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych po zapoznaniu się z powyższym artykułem, bądź na jego podstawie.

Źródło:

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553).
• O. Górniok, Przestępstwo nadużycia zaufania zamiast karalnej niegospodarności, PUG 1993, Nr 3, str. 4 in.
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2002 r., sygn. akt: IV KKN 614/99.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 grudnia 2020, sygn. akt: II AKa 202/20
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2014 r., sygn. akt: II KK 185/14

Najem okazjonalny lokalu jako zabezpieczenie wynajmującego przed nieuczciwymi najemcami funkcjonuje od wielu lat. Umowa najmu okazjonalnego jako odrębny rodzaj umowy najmu lokalu wprowadzona została do porządku prawnego ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw. W dalszym ciągu z dobrodziejstw przedmiotowego rodzaju umowy najmu korzysta niewielka część właścicieli wynajmujących swoje lokale. W związku z powyższym w przedmiotowym artykule autor postara się przybliżyć korzyści wynikające z zawarcia  najmu okazjonalnego lokalu.

Nieuczciwi najemcy coraz częstszym problemem wynajmujących.

Właściciele lokalu decydując się na jego wynajęcie działają w celu osiągnięcia zysku. W momencie zawarcia umowy najmu często nie zdają sobie sprawy jak silnie uprzywilejowana jest pozycja najemcy. Najczęściej wynajmujący uświadamia jak ryzykowne jest zawieranie klasycznej umowy najmu w przypadku natrafienia na nierzetelnych najemców. Najczęstszym przypadkiem sporów jest zaprzestanie regulowania przez najemców zobowiązań na rzecz wynajmującego i dalsze bezumowne korzystanie przez najemców z lokalu. Często dochodzi do sytuacji, w których pomimo wypowiedzenia umowy, najemcy nadal lokal zajmują i z niego korzystają.

Wynajmujący, aby pozbyć się osób bezumownie zajmujących lokal stanowiący jego własność, musi wystąpić do sądu z powództwem o eksmisję. Przedmiotowe postępowanie bywa w zdecydowanej większości przypadków czasochłonne. Dodatkowo, sąd ma możliwość przyznania najemcy prawa do lokalu socjalnego.  Za dostarczenie lokalu socjalnego odpowiedzialna jest gmina właściwa ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu. Do momentu zaproponowania przez gminę lokalu socjalnego byłemu najemcy właściciel nie może przeprowadzić skutecznej eksmisji. Okres ten w niektórych gminach, w obecnych realiach, może wynosić nawet od kilku do kilkunastu lat. W tym czasie właściciel pozbawiony jest władztwa nad lokalem, ponosi straty za zużyte media i nie osiąga upragnionego zysku. Obecnie właściciel lokalu dysponuje instytucją prawną, która umożliwia mu uniknięcie wskazanej powyżej procedury, odpowiednio zabezpieczając jego interesy. Jest nią najem okazjonalny lokalu.

Czym jest najem okazjonalny?

Najem okazjonalny stanowi instytucję, dzięki której właściciele lokali służących zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych zyskali nowe narzędzie ochrony przed najemcami. Wspomniana ochrona przysługuje wynajmującemu przed najemcami odmawiającymi opuszczenia lokalu po ustaniu stosunku najmu i uporczywie go zajmującymi bez tytułu prawnego. Najem okazjonalny uregulowany został w art. 19a-19e ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (dalej: u.o.p.l.). Zgodnie z ustawową definicją, umową najmu okazjonalnego lokalu jest umowa najmu lokalu służącego do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, którego właściciel, będący osobą fizyczną, nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie wynajmowania lokali, zawarta na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat.

Kto i na jaki okres może zawrzeć umowę najmu okazjonalnego?

Zgodnie przepisami ustawy umowę najmu okazjonalnego może zawrzeć tylko właściciel lokalu, który:

• jest osobą fizyczną (tym samym nie może być nim osoba prawna czy jednostka organizacyjna),
• nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie wynajmowania lokali.

Pojęcie właściciela zostało zdefiniowane w art. 2 ust. 1 pkt 2 u.o.p.l. Właścicielem jest wynajmujący lub inną osobę, z którą wiąże lokatora stosunek prawny uprawniający go do używania lokalu. Drugą przesłankę interpretować należy w związku z definicją zawartą w ustawie z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców. Wobec powyższego działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły w zakresie wynajmowania lokali.

Możliwość zawarcia umowy najmu okazjonalnego została ograniczona do okresu wynoszącego 10 lat. Wskazana regulacja pozostaje w zgodzie z przepisami odnoszącymi się do najmu zawartymi w kodeksie cywilnym. Zgodnie z treścią art. 661 § 1 k.c. najem zawarty na czas dłuższy niż lat 10 poczytuje się po upływie tego terminu za zawarty na czas nieokreślony.

Forma umowy najmu okazjonalnego.

Umowa najmu okazjonalnego lokalu oraz zmiana tej umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. W związku z powyższym umowa najmu okazjonalnego nie musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Niezachowanie formy pisemnej przy sporządzeniu lub dokonywaniu zmiany umowy powoduje nieważność umowy lub odpowiednio jej zmienionej części.

Załączniki do umowy najmu okazjonalnego.

Prawa i obowiązki stron umowy najmu okazjonalnego są w zasadzie odpowiednikiem praw i obowiązków stron klasycznej umowy najmu. Wyróżniającą cechę umowy najmu okazjonalnego stanowią jej obligatoryjne załączniki. Dzięki nim, w przypadku powstania problemów z dobrowolnym opuszczeniem przez najemcę lokalu, wynajmujący nie musi przeprowadzać czasochłonnego postępowania eksmisyjnego.

Zgodnie z art. 19a. ust 2 pkt 1-3 u.o.p.l. prócz sporządzenia samej umowy najmu okazjonalnego należy dołączyć do niej co najmniej:

• oświadczenie najemcy w formie aktu notarialnego, w którym najemca poddał się egzekucji i zobowiązał się do opróżnienia i wydania lokalu używanego na podstawie umowy najmu okazjonalnego lokalu w terminie wskazanym w żądaniu;
• wskazanie przez najemcę innego lokalu, w którym będzie mógł zamieszkać w przypadku wykonania egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu;
• oświadczenie właściciela lokalu lub osoby posiadającej tytuł prawny do innego lokalu, o wyrażeniu zgody na zamieszkanie najemcy i osób z nim zamieszkujących w lokalu wskazanym w oświadczeniu (wynajmujący lokal może zażądać, aby to oświadczenie złożone zostało w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym)

Oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji.

Oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji przez najemcę w formie aktu notarialnego stanowi tytuł egzekucyjny. Po zaopatrzeniu go w klauzulę wykonalności staje się tytułem wykonawczym. Oznacza to, iż w razie odmowy dobrowolnego opuszczenia lokalu przez najemcę, będzie stanowił podstawę eksmisji. Będzie on zastępował wyrok nakazujący opróżnienie lokalu, na którego wydanie niejednokrotnie trzeba czekać kilka miesięcy. Dodatkowo umożliwia uniknięcie ewentualnego zasądzenia w postępowaniu sądowym prawa do lokalu socjalnego dla najemcy. W przypadku najmu okazjonalne komornik eksmituje najemcę do lokalu, który sam wskazał w sporządzonym przez siebie oświadczeniu. Wobec powyższego najemca nie trafia na bruk.

Ustalanie czynszu, możliwość zastrzeżenia kaucji zabezpieczającej.

Z tytułu najmu okazjonalnego lokalu zgodnie z art. 19c u.o.p.l., oprócz czynszu, właściciel pobiera jedynie opłaty niezależne od właściciela. Strony mogą jednakże zawrzeć w umowie odmienne postanowienia w przedmiotowej kwestii. Właściciel może podwyższyć czynsz wyłącznie zgodnie z warunkami określonymi w umowie. Wobec tego przy podwyższaniu stawek czynszu nie stosuje się przepisów ustawy lecz zasady umownie ustalone przez strony. Takie rozwiązanie jest dla wynajmującego zdecydowanie bardziej korzystne.

Zawarcie umowy najmu okazjonalnego lokalu może być uzależnione od wpłacenia przez najemcę kaucji zabezpieczającej. Jest ona przeznaczona na pokrycie należności z tytułu najmu okazjonalnego lokalu przysługujących właścicielowi w dniu opróżnienia lokalu oraz ewentualnych kosztów egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu. Kaucja nie może przekraczać sześciokrotności miesięcznego czynszu za dany lokal, obliczonego według stawki czynszu obowiązującej w dniu zawarcia umowy. Kaucja podlega zwrotowi w ciągu miesiąca od dnia opróżnienia lokalu, po potrąceniu należności właściciela. 

Zgłoszenie umowy do urzędu skarbowego.

Z zawarciem umowy najmu okazjonalnego wiąże się obowiązek właściciela zgłoszenia tego faktu naszelnikowi urzędu skarbowego. Zgłoszenia dokonuje się do naczelnikowi US właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania właściciela w terminie 14 dni od rozpoczęcia najmu. W przypadku niedopełnienia przedmiotowego obowiązku, nie można skorzystać z zastrzeżonej dla najmu okazjonalnego procedury wypowiedzenia umowy i opróżnienia lokalu. Poza tym najemcy przysługiwać będzie ochrona przewidziana dla lokatorów określona przez ustawę u.o.p.l. Wobec powyższego właściciel niejako utraci dużą część korzyści uzyskanych dzięki zawarciu umowy najmu okazjonalnego. Przykładowo właściciel nie będzie miał możliwości podwyższenia czynszu zgodnie z umownymi ustaleniami, lecz będzie musiał stosować przepisy ustawy. Dodatkowo, najemca może zażądać od właściciela lokalu przedstawienia mu potwierdzenia zgłoszenia do urzędu skarbowego. W przypadku wskazanego żądania, właściciel ma obowiązek przedstawić najemcy potwierdzenie.

Wygaśnięcie i rozwiązanie najmu okazjonalnego.

Umowa najmu okazjonalnego lokalu wygasa po upływie czasu, na jaki była zawarta, lub ulega rozwiązaniu po upływie okresu wypowiedzenia umowy. Po wygaśnięciu lub rozwiązaniu umowy najmu okazjonalnego lokalu, jeżeli najemca dobrowolnie nie opróżnił lokalu, właściciel doręcza najemcy żądanie opróżnienia lokalu. Przedmiotowe żądanie musi być sporządzone na piśmie opatrzonym urzędowo poświadczonym podpisem właściciela. Dodatkowo żądanie opróżnienia lokalu musi po pierwsze zawierać oznaczenie właściciela oraz najemcy, którego żądanie dotyczy. Po drugie żądanie musi zawierać wskazanie umowy najmu okazjonalnego lokalu i przyczynę ustania stosunku z niej wynikającego. Ostatnim obowiązkowym elementem żądania opróżnienia lokalu jest wskazanie terminu w którym najemca i osoby z nim zamieszkujące mają opróżnić lokal. Termin ten nie może być krótszy niż 7 dni od dnia doręczenia żądania najemcy.

Kroki sądowe – wniosek o nadanie klauzuli wykonalności.

W przypadku bezskutecznego upływu wyznaczonego najemcy terminu, właściciel składa do sądu wniosek o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu. Wskazany akt notarialny obejmuje oświadczenie najemcy o poddaniu się egzekucji dobrowolnego opróżnienia zajmowanego lokalu. Do wskazanego wniosku załącza się żądanie opróżnienia lokalu wraz z dowodem jego doręczenia najemcy albo dowodem wysłania go przesyłką poleconą. Kolejny załącznik stanowi dokument potwierdzający przysługujący właścicielowi tytuł prawny do lokalu, którego opróżnienia dotyczy żądanie właściciela. Ostatnim obligatoryjnym załącznikiem jest potwierdzenie zgłoszenia umowy najmu do urzędu skarbowego. Sąd powinien rozpoznać wniosek w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności niezwłocznie. Nie może zrobić tego jednak później niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia.

Utrata możliwości zamieszkania przez najemcę w lokalu wskazanym w oświadczeniu.

W przypadku utraty możliwości zamieszkania we wskazanym w oświadczeniu lokalu, najemca jest obowiązany w terminie 21 dni od dnia powzięcia wiadomości o tym zdarzeniu wskazać inny lokal, w którym mógłby zamieszkać w przypadku wykonania egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu, oraz przedstawić oświadczenie osoby posiadającej tytuł prawny do tego kolejnego lokalu, pod rygorem wypowiedzenia umowy przez właściciela z zachowaniem co najmniej siedmiodniowego okresu wypowiedzenia (art. 19a ust. 3 w zw. z art. 19d ust. 5 u.o.p.l.). Wskazany przepis stanowi pewien mankament regulacji najmu okazjonalnego. Można sobie wyobrazić sytuację, w której właściciel nie pozyska wiedzy o utracie przez najemcę możliwości zamieszkania w pierwotnie wskazanym lokalu. Równie problematyczne dla właściciela lokalu będzie określenie terminu, w którym najemca powziął o tym wiedzę. W takim przypadku, właściciel lokalu w praktyce nie będzie miał możliwości skorzystania z prawa wypowiedzenia umowy najmu.

Wskazany przykład stanowi z pewnością poważną lukę instytucji najmu okazjonalnego. Może okazać się, iż właściciel lokalu zawierając umowę najmu okazjonalnego i tak zmuszony będzie przeprowadzić czasochłonne sądowe postępowanie o eksmisję. Obecnie jedyną możliwością przeciwdziałania takiej sytuacji jest zasadniczo bieżące monitorowanie komu przysługuje prawo własności wskazanego przez najemcę lokalu.

Koszt zawarcia umowy najmu okazjonalnego.

Koszty zawarcia umowy najmu okazjonalnego sprowadzają się do zapłaty wynagrodzenia notariusza za sporządzenie oświadczenia najemcy w formie aktu notarialnego. Koszty notarialne związane z przedmiotowym oświadczeniem w formie aktu notarialnego wynoszą ok. 200-300 zł. Wskazana kwota stanowi niewielką cenę za ochronę jaką uzyskuje właściciel lokalu zawierając umowę najmu okazjonalnego.

Najem okazjonalny zapewnia obecnie najskuteczniejszą ochronę własności właścicieli lokali mieszkalnych, którzy decydują się na wynajem. Przede wszystkim zawierając umowę najmu okazjonalnego właściciel lokalu może skuteczniej i sprawniej pozbyć się nieuczciwych najemców. W związku z powyższym zawarcie przedmiotowej umowy daje większe poczucie bezpieczeństwa właścicielowi lokalu. Jak zostało powyżej wskazane regulacja dotycząca najmu okazjonalnego posiada pewne mankamenty. Niemniej nie zmienia to faktu, iż jest to najlepszy rodzaj umowy najmu dla właściciela lokalu. Wobec powyższego decydując się na wynajęcie lokalu przeznaczonego na cele mieszkalne, warto zdecydować się na zawarcie go w przedmiotowej formie.

autor: aplikant radcowski Michał Kosecki

Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni

Powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa, a jego charakter jest wyłącznie informacyjny.

Treść artykułu odzwierciedla poglądy i stanowisko autora związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prawnych oraz prasowych.

Zarówno Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni, jak i autor wpisu nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych po zapoznaniu się z powyższym artykułem, bądź na jego podstawie.

Źródła:

• Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 611).
• Ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. 2010 nr 3 poz. 13)
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm.).