Zbliżający się Nowy Rok to tradycyjnie czas nowych postanowień, planów i zmian. To także zwykle czas nowelizacji przepisów prawa, w tym aktualizacja obowiązków pracodawców czy też szerzej, podmiotów szeroko rozumianego obrotu prawnego. Szereg nowelizacji i zmian wchodzi w życie od dnia 1 stycznia 2021 r.

Jedną z  nowelizacji, która zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2021 r., jest wprowadzenie obowiązku informowania Zakładu o zawieranych umowach o dzieło. Zmiana ta ma służyć ułatwieniu i umożliwieniu Zakładowi monitorowania obrotu prawnego w ramach zawieranych umów o dzieło oraz ich kontroli.

Jak było, czyli co się zmienia

Obowiązek przekazywania informacji do właściwego ZUS wynika z treści art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z przytoczoną normą „Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.”.

Katalog osób podlegających obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym został zawarty przede wszystkim w treści art. 6 w/w ustawy.

Do kręgu podmiotów podlegających obowiązkowym ubezpieczeniom należą zatem m.in.: pracownicy, osoby wykonujące pracę nakładczą, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące, osoby współpracujące z osobami fizycznymi, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, posłowie i senatorowie pobierający uposażenie oraz posłowie do Parlamentu Europejskiego, osoby pobierające stypendium sportowe, osoby pobierające stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego, doktoranci otrzymujący stypendium doktoranckie, osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.

Obowiązkowemu ubezpieczeniu podlegają również osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, duchowni, żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę wojskową, osoby odbywające służbę zastępczą, osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, osoby pobierające świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia, członkowie rad nadzorczych wynagradzani z tytułu pełnienia tej funkcji.

Co z umową o dzieło?

Jak więc widać, w powyższym katalogu nie ma umów o dzieło. Prowadzi to do wniosku, iż nie podlegają one obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym a zatem również obowiązkowi ich zgłoszenia do właściwego Zakładu. Trzeba jednak podkreślić, iż od tej reguły obowiązuje jeden wyjątek określony w art. 8 ust. 2a w/w ustawy. W sytuacji, w której umowa o dzieło zawarta została z pracodawcą, z którym wykonujący dzieło pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, wykonującego dzieło uznaje się za pracownika podlegającego obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu.

Zmiany, zmiany, zmiany

Powyższy stan obowiązuje jednak jedynie do końca bieżącego roku. Wszystko bowiem za sprawą zmian wprowadzonych w ramach art. 22 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem  i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (tzw. tarcza antykryzysowa).

Od 1 stycznia 2021 r. wyżej przytoczony art. 36 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zawierał będzie dodatkowo ust. 17, którego brzmienie będzie następujące: „Płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło informuje Zakład o zawarciu każdej umowy o dzieło, jeżeli umowa taka zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy.”.

Powyższy przepis wprowadza zatem trwały obowiązek informowania Zakładu o wszystkich zawieranych umowach o dzieło z wyłączeniem umów, o których mowa w wyżej już przytoczonym art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podkreślić należy, iż obowiązek ten dotyczy zarówno umów o dzieło zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą (płatnikiem składek) a osobą fizyczną jak i pomiędzy dwiema osobami fizycznymi. Wykładnia celowościowa wprowadzonej normy prawnej pozwala jednak na przyjęcie, iż zgłoszeniu takiemu nie podlegają umowy zawierane pomiędzy dwoma przedsiębiorcami. Zaznaczyć jednak trzeba, iż wyłączenie takie nie wynika wprost z treści przytoczonego przepisu. W przyszłości może prowadzić to do szeregu wątpliwości praktycznych a także sporów z Zakładem.

Wyjaśnijmy w tym miejscu, iż nałożenie na strony umowy o dzieło obowiązku informowania Zakładu o fakcie jej zawarcia, nie wprowadza zmian w zakresie braku obowiązkowego oskładkowania tego typu umów. Konieczność zapłaty zaległych składek pojawić się nadal może wyłącznie w sytuacji ustalenia przez Zakład w drodze przeprowadzonej kontroli, iż zawarta umowa o dzieło spełnia w rzeczywistości przesłanki zakwalifikowania łączącego strony stosunku prawnego jako inny typ umowy – podlegającego obowiązkowym ubezpieczeniom.

Jak i kiedy zgłosić umowę?

Zgłoszenie umowy nastąpić powinno w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy o dzieło. Celem dokonania zgłoszenia opracowano również nowy formularz zgłoszeniowy, tzw. formularz RUD, którego projekt dostępny jest na stronie Rządowego Centrum Legislacji.

Skutki niezgłoszenia umowy

Niezgłoszenie zawartej umowy o dzieło do właściwego Zakładu stanowi naruszenie obowiązków informacyjnych za które ustawa przewiduje określone sankcje karne. Zgodnie z art. 98 ustawy, brak zgłoszenia wymaganych danych do właściwego Zakładu skutkować może nałożeniem na zobowiązanego grzywny w wysokości do 5.000 zł.

Niezależnie od powyższego, zawarta umowa o dzieło może zostać podważona przez Zakład i uznana za inny rodzaj umowy. W takiej sytuacji pojawić się może konieczność opłacenia wszystkich zaległych składek wraz z odsetkami.

autor: radca prawny Tomasz Ogulewicz

Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni

Powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa, a jego charakter jest wyłącznie informacyjny.

Treść artykułu odzwierciedla poglądy i stanowisko autora związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prawnych oraz prasowych.

Zarówno Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni, jak i autor wpisu nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych po zapoznaniu się z powyższym artykułem, bądź na jego podstawie.

ŹRÓDŁA:

• ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266 ze zm.),
• ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r. poz. 568).

PROJEKT ROZPORZĄDZENIA ZAWIERAJĄCEGO WZÓR FORMULARZA RUD:

www.legislacja.gov.pl/projekt/12340507/katalog/12740180#12740180