Warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalania planu wierzycieli – nowość w przepisach prawa regulujących upadłość konsumencką

Zupełną nowość w porównaniu do dotychczas obowiązującego stanu prawnego stanowi wprowadzenie przez ustawodawcę, ustawą z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw, instytucji warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty. Jest to zupełnie nowe rozwiązanie, dość nietypowe dla polskiego sytemu prawnego.

Dotychczasowe sposoby oddłużenia w upadłości konsumenckiej

Do momentu wprowadzenia w życie ww. nowelizacji przepisy prawa upadłościowego zasadniczo przewidywały dwie możliwości zakończenia postępowania upadłościowego wobec upadłego, będącego osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej. Zasadą było ustalenie planu spłaty wierzycieli na czas nieprzekraczający 36 miesięcy. Po wykonaniu tego planu pozostałą wysokość zobowiązań, które powstały przed ogłoszeniem upadłości oraz nie stanowiły określonego przepisami wyjątku, sąd umarzał. Drugą możliwością było umorzenie zobowiązań osoby upadłej bez ustalania planu spłaty, po spełnieniu określonych prawem przesłanek. W związku z powyższym sąd miał ograniczone możliwości przy wyborze orzeczenia kończącego postępowanie upadłościowe, co przy mniej oczywistych przypadkach, związanych w szczególności z osobistymi przymiotami upadłego, z pewnością stanowiło dla sądu znaczne wyzwanie.

Jakie zmiany w sposobach oddłużenia w upadłości konsumenckiej? 

Na mocy wprowadzonej nowelizacji ustawodawca dokonał istotnych zmian w zakresie wskazanych powyżej możliwości zakończenia postępowania upadłościowego wobec osoby upadłej. Dodano trzeci, niejako pośredni, sposób na uzyskanie oddłużenia w postaci instytucji warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli.

W zakresie przepisów regulujących ustalanie planu spłaty ustawodawca dopuścił natomiast możliwość jego wydłużenia w przypadku wystąpienia okoliczności, które w dotychczasowym stanie prawnym stanowiły negatywne przesłanki ogłoszenia upadłości i skutkowały oddaleniem wniosku.

Przepisy dotyczące umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli zostały z kolei doprecyzowane. Na mocy tego doprecyzowania sąd umarza zobowiązania upadłego poprzez określenie, iż stan niezdolności do dokonywania jakichkolwiek spłat musi mieć trwały charakter. W ramach wprowadzonego doprecyzowania wprowadzono nową instytucji – warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty. Instytucja ta znajduje zastosowanie w przypadku, gdy w ocenie sądu niezdolność upadłego do dokonania jakichkolwiek spłat, w ramach planu spłaty wierzycieli, wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma trwałego charakteru.

Co zmienia instytucja warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli?

Dotychczas sąd dochodząc do przekonania, iż niezdolność upadłego do spłaty wierzycieli ma przemijający (przejściowy) charakter, zmuszony był do podjęcia trudnej decyzji. Sąd mógł umorzyć od razu zobowiązania upadłego lub ustalić plan spłaty. Wskazana trudność polegała przede wszystkim na tym, iż umorzenie zobowiązań prowadziło do pozbawienia wierzycieli zaspokojenia w jakimkolwiek zakresie. W sytuacji gdy, dłużnik po pewnym czasie odzyskiwał zdolność do wykonywania planu spłaty, jawiło się to jako wysoce niesprawiedliwe. Mogło także dojść do sytuacji odwrotnej, gdy sąd ustalił plan spłat, pomimo, iż dłużnik w chwili jego ustalenia nie dysponował możliwościami jego wykonania. W sposób oczywisty wiązało się z koniecznością zaskarżenia, wydanego przez sąd, orzeczenia przez upadłego.

Czym jest warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli?

Zgodnie z przepisem art. 491¹⁶ ust. 2a jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, wynikająca z osobistej sytuacji upadłego, nie ma charakteru trwałego, sąd warunkowo umarza zobowiązania upadłego. Umorzenie to uzyska charakter ostateczny jeżeli w terminie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli upadły ani żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli, na skutek którego sąd uchyli postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustali plan spłaty wierzycieli.

Wątpliwości interpretacyjne dotyczące uchylenia warunkowego umorzenia zobowiązań

Jako istotne jawi się wskazanie, że sąd nie działa z urzędu, a jedynie na wniosek. Zgodnie z art. 491¹⁶ ust. 2b „Na wniosek upadłego lub wierzyciela, o którym mowa w ust. 2a, sąd może uchylić postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustalić plan spłaty wierzycieli również po upływie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli”.

Użyte przez ustawodawcę sformułowanie, zgodnie z którym sąd może ustalić plan spłaty wierzycieli także po upływie pięciu lat, budzi duże wątpliwości interpretacyjne. Pomoc w wyjaśnieniu tegoż wyrażenia stanowić może uzasadnienie do projektu ustawy. W uzasadnieniu tym zaznaczono, że przekroczenie wskazanego w przepisie terminu dotyczy sytuacji, gdy w terminie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli wierzyciel złożył wniosek o uchylenie tego postanowienia i ustalenie planu spłaty, ale w trakcie rozpoznawania tego wniosku minął okres pięciu lat.

Wskazać należy, iż z uwagi na fakt, że ww. wniosek mogą składać wierzyciele, przewidywać należy ich wzmożoną aktywność w tym zakresie. Konsekwencją powyższego mogą być liczne postępowania w przedmiocie uchylenia warunkowego umorzenia zobowiązań i ustalenia planu spłaty wierzycieli. Warto podkreślić, że nie została określona liczba takich postępowań, wobec czego wierzyciele nie mają w tym zakresie żadnych ograniczeń.

Jakie są konsekwencje wprowadzenia warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli?

Podsumowując wskazać należy, że wprowadzenie przez ustawodawcę nowej instytucji warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli przyznaje sądowi większe możliwości doboru odpowiedniego wariantu zakończenia postępowania upadłościowego. Dzięki temu sąd może lepiej dostosować orzeczenie do sytuacji upadłego. Nowa instytucja, choć dodana nowelizacją przepisów upadłościowych, powszechnie uznawanych za „prodłużnicze”, zdaniem autora jest zdecydowanie bardziej korzystna dla wierzycieli, dla których przewidziano dłuższy termin na odzyskanie swoich wierzytelności, w przypadku gdy trudna sytuacja dłużnika ulegnie poprawie.

Ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 24 marca 2020 r. wprowadziła do upadłości „konsumenckiej” wiele zmian, o czym pisaliśmy TUTAJ. Pozwalają one ubiegać się o ogłoszenie upadłości zdecydowanie szerszemu gronu osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Kancelaria posiada wieloletnie doświadczenie w problematyce upadłości konsumenckiej, zatem jeżeli są Państwo zainteresowani omówieniem szczegółów dotyczących kwestii upadłości „konsumenckiej” serdecznie zachęcamy do kontaktu.

autor: aplikant radcowski Michał Kosecki

Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni
Powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa, a jego charakter jest wyłącznie informacyjny.
Treść artykułu odzwierciedla poglądy i stanowisko autora związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prawnych oraz prasowych.
Zarówno Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni, jak i autor wpisu nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych po zapoznaniu się z powyższym artykułem, bądź na jego podstawie.

ŹRÓDŁA:

• ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2019 r. poz. 498 ze zm.),
• ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 r. – o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 288),
• rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (Druk nr 3480),
• uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (Druk nr 3480).