Negatywne konsekwencje za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy jednoosobowego lub spółki w przewidzianym terminie.

Zgodnie z treścią art. 21 ustawy prawo upadłościowe, w jego brzmieniu obowiązującym na dzień 24 marca 2020 r., dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy w terminie może natomiast skutkować negatywnymi konsekwencjami.

Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek, o którym mowa powyżej, spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami. Do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości uprawnieni są co do zasady:

• w przypadku spółki z o.o. i spółki akcyjnej – każdy członek zarządu;
• w przypadku spółki jawnej – każdy wspólnik spółki jawnej;
• w przypadku spółki partnerskiej – każdy partner lub członek zarządu (jeśli został ustanowiony);
• w przypadku spółki komandytowej – każdy komplementariusz;
• w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej – każdy komplementariusz.

Powyższy obowiązek obejmuje zatem przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, członków zarządów spółek kapitałowych lub dyrektorów przedsiębiorstw państwowych, a także wspólników spółek osobowych, odpowiadających bez ograniczenia za zobowiązania spółki. Należy przy tym podkreślić, iż niezależnie od zasad reprezentacji określonych w danej spółce, wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć każdy członek zarządu lub każdy wspólnik samodzielnie.

Dochodzenie przez wierzycieli roszczeń bezpośrednio od osób które były zobowiązane z mocy ustawy do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy jest coraz bardziej powszechne i stosowane nie tylko przez podmioty prywatne, ale często również przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych bądź Urząd Skarbowy.

Niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy w terminie – negatywne konsekwencje

Obowiązek odszkodowawczy

Podstawową sankcją za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w przewidzianym terminie, która ma zastosowanie zarówno do osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą jak i do osób reprezentujących spółki (zarówno kapitałowe jak i osobowe) jest obowiązek odszkodowawczy. Osoby na których ciążył obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości – w przypadku jego niezłożenia lub też złożenia go po terminie ponoszą wobec wierzycieli odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie.

Zgodnie z prawem upadłościowym domniemywa się przy tym, że szkoda, obejmuje wartość nieuregulowanej należności wobec wierzyciela. Dodać należy, iż podmioty zobowiązane do złożenia wniosku o upadłość mogą uwolnić się od tej odpowiedzialności, wyłącznie w sytuacji, gdy wykażą, że nie ponoszą winy lub wykażą, że w terminie przewidzianym do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.

Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki na podstawie art. 299 k.s.h.

Kolejną i stosunkowo często występującą negatywną konsekwencją niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie jest odpowiedzialność członków zarządu spółki (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki partnerskiej – w przypadku, gdy został w niej ustanowiony zarząd) na zasadach określonych w art. 299 kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z tym przepisem jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Odpowiedzialność na podstawie tego przepisu dotyczy wszelkich zobowiązań pieniężnych (bez względu na ich charakter i źródło powstania), których nie można zaspokoić z majątku spółki. Odpowiedzialność ponosi przy tym nie tylko osoba będąca członkiem zarządu spółki z o.o. w momencie gdy egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, ale wszystkie osoby zasiadające w zarządzie spółki od momentu powstania zobowiązania, którego nie udało się wyegzekwować z majątku spółki. Wybór członka zarządu, od którego wierzyciel będzie domagał się spełnienia zobowiązania należy do wierzyciela.

Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa powyżej tylko, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Odpowiedzialność karna członków zarządu i likwidatorów

W odniesieniu do negatywnych konsekwencji niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, które mogą zaistnieć wobec członków zarządu spółki wymienić należy także odpowiedzialność karną przewidzianą w art. 586 kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z przywołanym przepisem kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Odpowiedzialności karnej przewidzianej tym przepisem podlegają członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej, spółki partnerskiej (w przypadku, gdy został w niej ustanowiony zarząd) oraz likwidatorzy wszystkich spółek handlowych, tj. spółek: jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych, z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjnych.

Istotnym pozostaje przy tym, że przestępstwo niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest przestępstwem umyślnym, ale może zostać popełnione nie tylko z zamiarem bezpośrednim (np. członek zarządu, wiedział że powinien zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości, ale tego nie robi) ale także z zamiarem ewentualnym (np. członek zarządu, wiedział, że powinien zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości, ale tego nie zrobił licząc ewentualnie na możliwość poprawy sytuacji gospodarczej w przyszłości).

Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki

Członkowie zarządu, którzy pomimo ciążącego na nich obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, nie złożyli go w terminie ponoszą odpowiedzialność także za zobowiązania podatkowe spółki. Zgodnie z art. 116 ordynacji podatkowej członkowie zarządu spółki z o.o. spółki z o.o. w organizacji, spółki akcyjnej oraz spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe spółki, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna.

Odpowiedzialność podatkowa członka zarządu ograniczona jest przy tym do zobowiązań podatkowych spółki, których termin płatności upłynął w okresie pełnienia obowiązków przez danego członka zarządu.

Podobnie jak w przypadku odpowiedzialności członka zarządu na podstawie art. 299 k.s.h. członek zarządu może ograniczyć swoją odpowiedzialność wykazując, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu; niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy lub wskazując mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej oraz pełnienia funkcji w spółkach handlowych

Ostatnią – choć równie dotkliwą co wcześniejsze – negatywną konsekwencją niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie jest możliwość orzeczenia przez Sąd – zarówno w stosunku do osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą jak i w stosunku do osoby, która była wspólnikiem lub członkiem zarządu uprawnionym do reprezentacji spółki – zakazu prowadzenia działalności gospodarczej oraz pełnienia funkcji w spółkach handlowych. Zgodnie z treścią art. 373 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe Sąd może bowiem orzec pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia osoby, która ze swojej winy będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Istotnym pozostaje, że osoba, wobec której prawomocnie orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, podlega z urzędu wpisowi do rejestru dłużników niewypłacalnych. Wpisy dokonane w tym rejestrze podlegają natomiast wykreśleniu dopiero po upływie 10 lat od dokonania wpisu. 

Konieczne jest przy tym zauważenie, iż naruszenie orzeczonego przez Sąd zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności gospodarcze podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, iż niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie może skutkować dolegliwymi, negatywnymi konsekwencjami.

Jeśli są Państwo zainteresowani omówieniem szczegółów dotyczących kwestii złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w związku z powstaniem stanu niewypłacalności zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.

autor: aplikant radcowski Michał Manista

Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni
Powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa, a jego charakter jest wyłącznie informacyjny.
Treść artykułu odzwierciedla poglądy i stanowisko autora związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prawnych oraz prasowych.
Zarówno Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni, jak i autor wpisu nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych po zapoznaniu się z powyższym artykułem, bądź na jego podstawie.

ŹRÓDŁA:

• ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 498 ze zm.);
• ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 505 ze zm.);
• ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 1950 ze zm.);
• ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r ordynacja podatkowa (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 900 ze zm.).