Postępowanie upadłościowe osoby która nie prowadzi działalności gospodarczej, wyjąwszy skrajnie niekorzystne dla dłużnika przypadki tj. umorzenie postępowania, kończy się ustaleniem dla upadłego planu spłaty bądź jego oddłużeniem – pełnym lub warunkowym (o tym zagadnieniu szerzej pisaliśmy TUTAJ).
Na wstępie należy zauważyć że umorzeniu podlegają zobowiązania niezaspokojone w toku postępowania upadłościowego, powstałe przed ogłoszeniem upadłości dłużnika. Nie podlegają jednak umorzeniu:
- zobowiązania o charakterze alimentacyjnym,
- zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci,
- zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
- zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie,
- zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem,
- zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.
Jakie zobowiązania mogą ulec umorzeniu w drodze upadłości konsumenckiej?
Tytułem przykładu, dzięki instytucji upadłości konsumenckiej możemy uzyskać umorzenie długów wobec banków i innych instytucji finansowych (np. tzw. „chwilówki”), ZUS czy Urzędu Skarbowego, ale wciąż będziemy musieli spłacać zaległe alimenty. Niezwykle ważne jest również, by na etapie składania wniosku o ogłoszenie upadłości maksymalnie starannie sporządzić spis wierzycieli. Umyślne pominięcie we wniosku któregoś z wierzycieli spowodować może odmowę umorzenia zobowiązań wobec tego podmiotu.
Oczywiście, optymalnym z perspektywy osoby wobec której ogłoszono upadłość konsumencką zakończeniem postępowania jest całkowite oddłużenie. O ile jest ono pierwszoplanowym celem upadłości konsumenckiej, to jednak postępowanie upadłościowe należy prowadzić tak, aby nie pozbawiało ono dłużnika w przyszłości motywacji do zwiększonej staranności w zakresie spłacania swoich zobowiązań. Umorzenie zobowiązań upadłego zawsze powinno zostać poprzedzone próbą spłacenia przynajmniej części zadłużenia.
W konsekwencji, Sąd bezwarunkowo umorzy zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli wyłącznie jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.
Kiedy mamy do czynienia z ową trwałą niezdolnością?
Przesłanka ta podlega swobodnej ocenie sądu, który musi wziąć pod rozwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niespłaconych długów i realność ich spłaty w przyszłości. Szczególną uwagę należy zwrócić na ocenę przez Sąd możliwości zarobkowych upadłego. W mojej ocenie nie spotka się z pozytywną oceną Sądu niepodejmowanie pracy przez upadłego, który jest zdrowy i zdolny do wykonywania pracy, albowiem budzi to oczywiste wątpliwości dotyczące celowego braku generowania dochodów.
Dopiero w wyjątkowych przypadkach Sąd nie powinien ustalać planu spłaty zobowiązań. Najczęstszymi sytuacjami, w których wydawane są postanowienia o bezwarunkowym umorzeniu zobowiązań są postanowienia w sprawach osób w podeszłym wieku, nie posiadających miejsca zatrudnienia bądź schorowanych. Sąd nie powinien ustalać planu spłaty także w sytuacji, gdy analiza budżetu domowego upadłego prowadzi do wniosku, że nie generuje on żadnych oszczędności i brak jest racjonalnych przesłanek do stwierdzenia, że jego sytuacja finansowa ulegnie w przyszłości poprawie. Ustalenie planu spłaty dla takiej osoby stanowiłoby w mojej ocenie nadmierne obciążenie upadłego. W skrajnych przypadkach takie nadmierne obciążenie mogłoby skutkować zaprzestaniem realizacji planu spłaty i zniweczenia celu postępowania, który ma charakter nadrzędny.
Autor: radca prawny Mateusz Grzelak
Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni
Powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa, a jego charakter jest wyłącznie informacyjny.
Treść artykułu odzwierciedla poglądy i stanowisko autora związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prawnych oraz prasowych. Zarówno zespół Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni, jak i autor artykułu nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych po zapoznaniu się z powyższym artykułem, bądź na jego podstawie.